Ο Βαθμιδωτός Λογιστής του Λάιμπνιτς: Το Πρώτο Βήμα προς τους Υπολογιστές

Η ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανίας, της ναυτιλίας, των τραπεζών και της πολεμικής τεχνολογίας τον 19ο αιώνα έκανε αναγκαίους τους πολύπλοκους και ακριβείς υπολογισμούς. Το περιθώριο σφάλματος αυξανόταν με κάθε βήμα, ενώ η ανάγκη για ταχύτητα και αξιοπιστία γινόταν ολοένα πιο επιτακτική.

Ένας από τους πρώτους στοχαστές που προσπάθησαν να δώσουν λύση σε αυτό το πρόβλημα ήταν ο Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς (Gottfried Wilhelm Leibniz, 1646–1716), φιλόσοφος, μαθηματικός και εφευρέτης. Ο ολοκληρωτικός λογισμός που ανέπτυξε απαιτούσε τη δημιουργία μακρών και επίπονων ακολουθιών αριθμών, και αυτό τον οδήγησε στην ιδέα ότι η ίδια η λογιστική διαδικασία θα μπορούσε να αυτοματοποιηθεί.

Ο Λάιμπνιτς το εξέφρασε με τα εξής λόγια:

«Δεν είναι σωστό να σπαταλάμε τον πολύτιμο χρόνο των ανθρώπων σε συνηθισμένη αριθμητική· γιατί όταν χρησιμοποιείται μια μηχανή, ακόμη και ο απλούστερος άνθρωπος μπορεί να καταγράψει με σιγουριά τα αποτελέσματα.»

Με βάση αυτή τη σκέψη, σχεδίασε το Leibniz Stepped Reckoner, γνωστό στα ελληνικά ως Βαθμιδωτός Λογιστής — την πρώτη μηχανική αριθμομηχανή στην ιστορία ικανή να εκτελέσει όλες τις τέσσερις βασικές αριθμητικές πράξεις: πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό και διαίρεση.

Το μηχάνημα βασιζόταν σε ένα σύστημα κυλίνδρων και γραναζιών διαφορετικού μήκους που επέτρεπαν την επαναλαμβανόμενη πρόσθεση και αφαίρεση, μια αρχή που αργότερα αποτέλεσε τη βάση για τις μηχανικές ταμειακές μηχανές και τους πρώτους υπολογιστές.

Η εφεύρεση του Λάιμπνιτς δεν ήταν απλώς ένα τεχνικό επίτευγμα — ήταν μια φιλοσοφική δήλωση για τη δύναμη της ανθρώπινης διάνοιας να μετατρέπει τη σκέψη σε μηχανισμό. Στον πυρήνα της βρισκόταν η πίστη ότι κάθε πράξη της λογικής μπορεί να αναπαρασταθεί μέσω κανόνων και συμβόλων· μια ιδέα που θα ενέπνεε αργότερα τους Boole, Babbage και Turing στη διαμόρφωση της σύγχρονης πληροφορικής.