Το ευχαριστώ που χρωστάμε στους δασκάλους μας

Στην απολαυστική του αυτοβιογραφία («Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα»), ο Διονύσης Σαββόπουλος αναφέρεται και στο χρέος που οφείλει στον φιλόλογό του, τον κύριο Βαφειάδη.

Η συγκινητική του αναφορά αφήνει όμως μια πικρή γεύση γιατί, ενώ περιγράφει πόσο πολύ επιθυμεί να του γράψει ένα μεγάλο γράμμα όπου θα εξαίρει τον ρόλο του στη ζωή και την πορεία του, το αναβάλλει συνεχώς εξαιτίας των πολλών καθημερινών του υποχρεώσεων. Οταν τελικά βρίσκει τον χρόνο να του γράψει, λαμβάνει μια απάντηση από συγγενικό του πρόσωπο πως δεν ζει πια. Είμαστε δημιουργήματα της οικογένειάς μας, των φίλων μας, των επαγγελματικών μας μεντόρων και σε υπερθετικό βαθμό των δασκάλων μας. Περάσαμε τα δώδεκα πιο εύπλαστα χρόνια μας στο σχολείο, χώρια το πανεπιστήμιο. Αν σκεφθεί κανείς τον τεράστιο ρόλο των δασκάλων στη διαμόρφωση της κοινωνίας, απορεί για την υποβάθμιση του κοινωνικού τους στάτους. Ή, για να το θέσω αντίστροφα, μπορεί να απορεί κανείς με τα φαινόμενα κοινωνικής αποσύνθεσης αν σκεφθεί πού τοποθετούμε ως κοινωνία το στάτους των δασκάλων;

Δεν είναι προφανώς ο ρόλος τους πάντα θετικός. Ολοι μας έχουμε υποστεί αδιάφορους και ενίοτε συμπλεγματικούς δασκάλους. Αρκεί όμως ένα φωτεινό παράδειγμα για να ουδετεροποιήσει τις εμπειρίες αυτές.

Αντλώντας από την προσωπική μου εμπειρία, θα έλεγα πως αυτό που διακρίνει τους πιο επιδραστικούς δασκάλους είναι ο συνδυασμός αγάπης για το αντικείμενό τους και γενναιοδωρίας.

Αξίζει επομένως να ξεκλέψουμε λίγο χρόνο από την πιεστική μας καθημερινότητα για να τους πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ πριν είναι πολύ αργά, όπως στην περίπτωση του Σαββόπουλου. Στο πνεύμα αυτό, γράφω σήμερα για τρεις δασκάλους μου που με διαμόρφωσαν. Δυστυχώς, ο πρώτος δεν ζει και με τη δεύτερη έχω χάσει την επαφή.

Θυμάμαι σαν να ήταν σήμερα το πώς ένιωσα όταν έμαθα ότι ο νέος μου δάσκαλος στην πέμπτη δημοτικού θα ήταν ο κύριος Ιωαννίδης. Είχε την φήμη εξαιρετικά αυστηρού και η εμφάνισή του το επιβεβαίωνε: ευθυτενής, στεγνός, με σπάνιο χαμόγελο και σκούρα γυαλιά. Αγαπούσε να μιλά για τις εμπειρίες του στον στρατό και την αγαπημένη του Αστυπάλαια.

Εθετε πάντοτε την προσωπική ακεραιότητα πάνω απ’ όλα τα άλλα. Δεν με βοήθησε απλώς να ανακαλύψω τον επαγγελματικό μου δρόμο, αλλά με το παράδειγμά του διαμόρφωσε αποφασιστικά τον τρόπο που σκέφτομαι έως σήμερα.

Καθώς δεν ήμουν και τόσο καλός μαθητής, ζούσα μέσα στον τρόμο. Το έφερε όμως η τύχη και γνώριζα την απάντηση την πρώτη φορά που ρώτησε κάτι στην τάξη, και μάλιστα για θέμα εκτός «ύλης». Ετσι με πήρε από την αρχή με καλό μάτι. Αμέσως, απέκτησα κίνητρο να μην τον διαψεύσω. Και αυτό αποδείχθηκε πως ήταν το κλικ που χρειαζόμουν για να δω το σχολείο με άλλη ματιά. Από εκεί ξεκίνησε μια ενάρετη αλυσίδα με πρόσθετο μπόνους την αγάπη που απέκτησα για τη λογοτεχνία.

Στο γυμνάσιο στη Γαλλία, κομβική αποδείχθηκε η δεσποινίς (έτσι την αποκαλούσαμε) Guyader που μας δίδασκε λατινικά, ένα αντικείμενο αρκετά στεγνό και αδιαπέραστο για τα περισσότερα παιδιά της ηλικίας μου. Το δίδασκε όμως με τέτοια αγάπη και ενθουσιασμό, που καταγοητεύτηκα – βοηθούσε το γεγονός πως ήταν και η ίδια νέα και γοητευτική. Από τη λατινική γραμματική συγκράτησα δυστυχώς πολύ λίγα, όμως αυτό που έμαθα ήταν πως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να μεταδώσεις τη γνώση είναι να την αγαπάς με πάθος.

Στο Πανεπιστήμιο στην Αθήνα συνάντησα έναν άξιο δάσκαλο, έναν καθηγητή με τη φήμη του δύσκολου ανθρώπου, που έθετε πάντοτε την προσωπική ακεραιότητα πάνω απ’ όλα τα άλλα. Δεν με βοήθησε απλώς να ανακαλύψω τον επαγγελματικό μου δρόμο, αλλά με το παράδειγμά του διαμόρφωσε αποφασιστικά τον τρόπο που σκέφτομαι έως σήμερα: θεμελιώνοντάς τον γερά πάνω στην επιδίωξη του συνδυασμού οξυδέρκειας και πρωτοτυπίας – ακόμη, ή και ιδίως, όταν το αποτέλεσμα είναι αντιδημοφιλές. Μπορεί να μην τα καταφέρνω πάντα, όμως αυτός είναι ο βασικός μου στόχος. Ευχαριστώ πολύ, Γιώργο Μαυρογορδάτε!

*O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Πηγή: kathimerini