Η Θεωρία Παιγνίων σε μια Εταιρεία: Ποιο Είναι το Βέλτιστο Σχέδιο του Director;
Ένα φαινομενικά «διοικητικό» πρόβλημα κρύβει πίσω του ένα κλασικό εργαλείο της Θεωρίας Παιγνίων: την οπισθοδρομική επαγωγή (backward induction). Μια εταιρεία πρέπει να μοιράσει $100.000 ανάμεσα στα στελέχη και τους εργαζόμενους, με ψηφοφορίες και παρεμβάσεις της Fair Work Commission. Όλοι είναι πλήρως ορθολογικοί: θέλουν να μεγιστοποιήσουν το δικό τους μερίδιο και, σε ισοπαλία, να τελειώσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Η δομή της εταιρείας και οι ψήφοι
- 1 Director με 1000 ψήφους
- 10 Senior Managers με 100 ψήφους ο καθένας (σύνολο 1000)
- 100 Site Supervisors με 10 ψήφους ο καθένας (σύνολο 1000)
- 1000 Field Workers με 1 ψήφο ο καθένας (σύνολο 1000)
Συνολικά υπάρχουν 4000 ψήφοι, άρα χρειάζεται αυστηρή πλειοψηφία πάνω από 2000 ψήφους για να περάσει ένα σχέδιο.
Η διαδικασία κατανομής
- Πρώτα προτείνει σχέδιο ο Director. Αν πάρει πλειοψηφία, εφαρμόζεται. Αν όχι, χάνει οριστικά δικαίωμα ψήφου και μεριδίου.
- Έπειτα προτείνουν σχέδιο οι Senior Managers, το οποίο έχει την ομόφωνη υποστήριξή τους. Αν απορριφθεί, χάνουν κι αυτοί ψήφο και μερίδιο.
- Τέλος προτείνουν σχέδιο οι Site Supervisors (πάλι ομόφωνα). Αν απορριφθεί, οι Supervisors αποκλείονται και τα $100.000 μοιράζονται εξίσου στους Field Workers.
Στόχος μας: να βρούμε το σχέδιο του Director που δεν θα καταψηφιστεί και του δίνει το μεγαλύτερο δυνατό μερίδιο. Η λύση έρχεται δουλεύοντας ανάποδα, από το τέλος προς την αρχή.
Βήμα 1 – Σενάριο A: μόνο οι Field Workers
Αν φτάσουμε στο σημείο όπου Director, Senior Managers και Supervisors έχουν αποκλειστεί, τότε η Fair Work Commission μοιράζει τα χρήματα ίσα στους Field Workers:
Σενάριο A: κάθε Field Worker παίρνει $100.000 / 1000 = $100.
Αυτό σημαίνει ότι σε οποιοδήποτε προηγούμενο στάδιο, αν ένας Field Worker με την ψήφο του ρίξει ένα σχέδιο, ξέρει ότι υπάρχει εναλλακτική στην οποία μπορεί να εξασφαλίσει $100, ακόμη κι αν χρειαστεί να περιμένει λίγο περισσότερο.
Βήμα 2 – Σενάριο B: Supervisors + Field Workers
Τώρα υποθέτουμε ότι ο Director και οι Senior Managers έχουν αποκλειστεί και ήρθε η σειρά των Supervisors να προτείνουν σχέδιο. Συνολικοί ψήφοι:
- Supervisors: 100 × 10 = 1000 ψήφοι
- Field Workers: 1000 × 1 = 1000 ψήφοι
Χρειάζονται πάνω από 1000 ψήφους για πλειοψηφία. Οι Supervisors υποστηρίζουν όλοι το δικό τους σχέδιο, άρα έχουν ήδη 1000 «ναι». Χρειάζονται ακόμη 1 ψήφο.
Αν το σχέδιο απορριφθεί, περνάμε στο Σενάριο A, όπου κάθε Field Worker παίρνει $100. Άρα ένας Field Worker θα στηρίξει το σχέδιο των Supervisors αν πάρει τουλάχιστον $100 τώρα, αντί για $100 αργότερα. Επειδή όλοι προτιμούν να πληρωθούν νωρίτερα, η ισότητα «$100 τώρα vs $100 μετά» γέρνει προς το «τώρα».
Έξυπνο σχέδιο των Supervisors:
Δίνουν $100 σε έναν μόνο Field Worker και κρατούν τα υπόλοιπα $99.900 για τον εαυτό τους.
Ψήφοι υπέρ: 1000 (Supervisors) + 1 (ο ευνοημένος Field Worker) = 1001 > 1000, άρα το σχέδιο εγκρίνεται. Κάθε Supervisor παίρνει:
($100.000 − $100) / 100 = $999.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι, σε αυτό το στάδιο, μια ψήφος Supervisors «αξίζει»:
$999 / 10 = $99 ανά ψήφο.
Βήμα 3 – Σενάριο C: Senior Managers + Supervisors + Field Workers
Τώρα υποθέτουμε ότι έχει απορριφθεί μόνο το σχέδιο του Director. Οι Senior Managers είναι αυτοί που προτείνουν, και ψηφίζουν:
- Senior Managers: 10 × 100 = 1000 ψήφοι
- Supervisors: 100 × 10 = 1000 ψήφοι
- Field Workers: 1000 × 1 = 1000 ψήφοι
Σύνολο 3000 ψήφοι, άρα χρειάζονται πάνω από 1500 για πλειοψηφία. Οι Senior Managers υποστηρίζουν ομόφωνα το δικό τους σχέδιο, άρα έχουν ήδη 1000 «ναι». Χρειάζονται ακόμη τουλάχιστον 501 ψήφους.
Χάρη στα Σενάρια A και B, γνωρίζουμε:
- Ένας Field Worker μπορεί να εξασφαλίσει $100 → «τιμή» ψήφου: $100.
- Ένας Supervisor μπορεί να εξασφαλίσει $999 συνολικά → «τιμή» ανά ψήφο: $99.
Για να αγοράσουν ψήφους φθηνά, οι Senior Managers προτιμούν πρώτα Supervisors (κάθε ψήφος «κοστίζει» $99) και, αν χρειαστεί, έναν Field Worker (ψήφος $100).
Βέλτιστο σχέδιο των Senior Managers:
Δίνουν $999 στους 50 πρώτους Supervisors και $100 σε έναν Field Worker.
Οι 50 Supervisors που πληρώνονται $999 είναι καλύτερα από ό,τι στο Σενάριο B, οπότε στηρίζουν το σχέδιο. Ο συγκεκριμένος Field Worker παίρνει $100 νωρίτερα και επίσης το στηρίζει.
Ψήφοι υπέρ:
- Senior Managers: 10 × 100 = 1000
- 50 Supervisors: 50 × 10 = 500
- 1 Field Worker: 1
Σύνολο ψήφων υπέρ = 1000 + 500 + 1 = 1501 > 1500.
Άρα το σχέδιο εγκρίνεται και το ποσό που απομένει για τους Senior Managers είναι:
$100.000 − 50 × $999 − $100 = $49.950 συνολικά, δηλαδή
$4.995 για κάθε Senior Manager.
Έτσι, μια ψήφος Senior Manager κοστολογείται, από την οπτική του Director, ως:
$4.995 / 100 = $49,95 ανά ψήφο.
Τελικό βήμα – Το βέλτιστο σχέδιο του Director
Επιστρέφουμε τώρα στην αρχή. Ο Director γνωρίζει ότι, αν απορριφθεί το δικό του σχέδιο, το Σενάριο C εξασφαλίζει στους Senior Managers $4.995 ο καθένας, σε ορισμένους Supervisors $999, σε έναν Field Worker $100 και στον ίδιο $0.
Άρα, για να περάσει το σχέδιό του, πρέπει να προσφέρει σε κάποιους εργαζομένους τουλάχιστον όσα θα έπαιρναν από τα επόμενα στάδια. Θέλει όμως να ξοδέψει όσο το δυνατόν λιγότερα, ώστε να κρατήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μερίδιο.
Ο Director έχει 1000 ψήφους. Αν εξασφαλίσει:
- την υποστήριξη όλων των 10 Senior Managers (10 × 100 = 1000 ψήφοι)
- και ενός Field Worker (1 ψήφος)
τότε οι ψήφοι υπέρ του σχεδίου του είναι:
1000 (Director) + 1000 (Senior Managers) + 1 (Field Worker) = 2001 ψήφοι,
που είναι ακριβώς πάνω από το όριο των 2000 ψήφων → η πλειοψηφία επιτυγχάνεται.
Για να πειστούν:
- κάθε Senior Manager πρέπει να πάρει τουλάχιστον $4.995,
- ο συγκεκριμένος Field Worker πρέπει να πάρει τουλάχιστον $100.
Τελικό σχέδιο του Director:
– 10 Senior Managers: από $4.995 ο καθένας
– 1 Field Worker: $100
– Όλοι οι άλλοι: $0
– Director: $49.950
Το σχέδιο αυτό δεν θα καταψηφιστεί και εξασφαλίζει στον Director τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση δεδομένων των κανόνων του παιχνιδιού και της ορθολογικής συμπεριφοράς όλων των παικτών.
Τι μας διδάσκει αυτό το παράδειγμα;
- Πώς η οπισθοδρομική επαγωγή λύνει πολύπλοκα πολυσταδιακά παιχνίδια.
- Πώς υπολογίζουμε την «τιμή μιας ψήφου» σε συστήματα σταθμισμένης ψηφοφορίας.
- Πώς η ισορροπία συμφερόντων οδηγεί σε φαινομενικά «άδικες» αλλά λογικές λύσεις.
Τέτοια προβλήματα συνδέουν την Θεωρία Παιγνίων με τα οικονομικά, τη διοίκηση και τη δημόσια πολιτική, και αποτελούν ιδανικό υλικό για προχωρημένους μαθητές και φοιτητές που θέλουν να δουν τα μαθηματικά «στην πράξη».

Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου