Μονοεδρικές περιφέρειες στην Ελλάδα: πώς αλλάζουν την πολιτική εκπροσώπηση
Η συζήτηση για το εκλογικό σύστημα δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Ο τρόπος με τον οποίο μετατρέπονται οι ψήφοι σε έδρες διαμορφώνει όχι μόνο τη σύνθεση της Βουλής, αλλά και τη συνολική δομή του πολιτικού συστήματος.
Ένα από τα συστήματα που συχνά προτείνονται θεωρητικά, χωρίς όμως να έχουν εφαρμοστεί ποτέ στην Ελλάδα, είναι το σύστημα των καθαρών μονοεδρικών περιφερειών.
Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε:
- τι θα συνέβαινε αν η Ελλάδα είχε μόνο μονοεδρικές περιφέρειες το 2023,
- πώς αλλάζει η εικόνα αν οι μονοεδρικές ήταν 300 ή 200,
- και γιατί οι εκλογές του 2004 αποτελούν ιστορικό παράδειγμα που δείχνει ότι οι μονοεδρικές αναγκάζουν συνενώσεις κομμάτων.
Τι είναι το σύστημα μονοεδρικών περιφερειών
Σε ένα καθαρό σύστημα μονοεδρικών:
- η χώρα χωρίζεται σε ισάριθμες εκλογικές περιφέρειες με τις έδρες,
- κάθε περιφέρεια εκλέγει έναν μόνο βουλευτή,
- εκλέγεται όποιος έρθει πρώτος, ανεξαρτήτως ποσοστού,
- δεν υπάρχει αναλογική κατανομή ούτε «δεύτερη ευκαιρία».
Το σύστημα αυτό, γνωστό ως first-past-the-post, ευνοεί συστηματικά το πρώτο κόμμα και οδηγεί σε διπολικό πολιτικό σκηνικό.
Εκλογική αφετηρία: Εκλογές 2023
Στις εκλογές του Ιουνίου 2023 τα πανελλαδικά ποσοστά ήταν περίπου:
- Νέα Δημοκρατία: 40,6%
- ΣΥΡΙΖΑ: 17,8%
- ΠΑΣΟΚ: 11,8%
- ΚΚΕ: 7,7%
- Λοιπά κόμματα: ~22%
Η Νέα Δημοκρατία κατέλαβε την πρώτη θέση σχεδόν σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες, γεγονός κρίσιμο για την ανάλυση ενός μονοεδρικού συστήματος.
Σενάριο Α: 300 μονοεδρικές περιφέρειες (2023)
Αν η Βουλή αποτελούνταν από 300 μονοεδρικές, η κατανομή των εδρών θα εξαρτιόταν αποκλειστικά από την τοπική πρωτιά.
Μια ρεαλιστική υποθετική εκτίμηση θα μπορούσε να είναι:
- Νέα Δημοκρατία: 260 – 280 έδρες
- ΣΥΡΙΖΑ: 10 – 20 έδρες
- ΠΑΣΟΚ: 5 – 10 έδρες
- ΚΚΕ: 2 – 5 έδρες
- Λοιπά κόμματα: 0 – 2 έδρες
Ένα κόμμα με περίπου 40% των ψήφων θα μπορούσε να ελέγχει πάνω από το 85–90% της Βουλής.
Σενάριο Β: 200 μονοεδρικές περιφέρειες (2023)
Αν η Βουλή περιοριζόταν σε 200 μονοεδρικές, η αριθμητική μειώνεται, αλλά η συγκέντρωση ισχύος ενισχύεται.
- Νέα Δημοκρατία: 165 – 180 έδρες
- ΣΥΡΙΖΑ: 8 – 15 έδρες
- ΠΑΣΟΚ: 4 – 8 έδρες
- ΚΚΕ: 2 – 4 έδρες
- Λοιπά κόμματα: 0 – 1 έδρα
Κάθε έδρα αντιστοιχεί πλέον στο 0,5% της Βουλής, καθιστώντας το σύστημα ακόμη πιο συγκεντρωτικό.
Ιστορικό παράδειγμα: Εκλογές 2004
Οι εκλογές του 2004 προσφέρουν ένα ιδανικό ιστορικό παράδειγμα. Τα αποτελέσματα ήταν:
- Νέα Δημοκρατία: 45,36%
- ΠΑΣΟΚ: 40,55%
- ΚΚΕ: 5,90%
- Συνασπισμός: 3,26%
- ΛΑΟΣ: 2,19%
Παρά την ύπαρξη πέντε κομμάτων στη Βουλή, σε ένα σύστημα 300 μονοεδρικών η εκλογική αναμέτρηση θα ήταν σχεδόν παντού διπολική.
Μια ρεαλιστική υποθετική κατανομή:
- Νέα Δημοκρατία: 170 – 190 έδρες
- ΠΑΣΟΚ: 110 – 130 έδρες
- ΚΚΕ: 0 – 2 έδρες
- Συνασπισμός: 0 – 1 έδρα
- ΛΑΟΣ: 0 έδρες
Κόμματα με σχεδόν 10% συνολικά θα κινδύνευαν να μείνουν εκτός Βουλής.
Αναγκαστικές συνενώσεις και αναδιάταξη του κομματικού χάρτη
Το παράδειγμα του 2004 δείχνει καθαρά ότι οι μονοεδρικές περιφέρειες αναγκάζουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης να επιλέξουν μεταξύ:
- προεκλογικών συνενώσεων,
- συμμαχιών επιβίωσης,
- ή πολιτικής εξαφάνισης.
Το εκλογικό σύστημα, δηλαδή, δεν κατανέμει απλώς έδρες — επανασχεδιάζει τον ίδιο τον πολιτικό χάρτη.
Συμπέρασμα
Η εφαρμογή καθαρών μονοεδρικών περιφερειών στην Ελλάδα, είτε με 300 είτε με 200 έδρες, θα οδηγούσε σε ένα διαφορετικό μοντέλο πολιτικής εκπροσώπησης, με σαφείς επιπτώσεις τόσο στη σταθερότητα των κυβερνήσεων όσο και στη δομή του κομματικού συστήματος.
Η τελική αποτίμηση ενός τέτοιου συστήματος εξαρτάται από το ποια χαρακτηριστικά θεωρούνται κάθε φορά πιο σημαντικά σε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου