Ο Νεύτων μέσα από τα μάτια του Οραματιστή Γουίλιαμ Μπλέικ

Το έργο Νεύτων αποτελεί μια από τις πλέον χαρακτηριστικές μονοτυπίες του Άγγλου ποιητή, ζωγράφου και χαράκτη Γουίλιαμ Μπλέικ. Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το 1795 και επανεκδόθηκε αναθεωρημένη το 1805. 

Ανήκει σε μια σπάνια και φιλόδοξη σειρά 12 έργων, γνωστή ως οι «Μεγάλες Έγχρωμες Εκτυπώσεις» ή «Μεγάλα Έγχρωμα Τυπωμένα Σχέδια», όπου συγκαταλέγεται και η εμβληματική παράσταση του βιβλικού Ναβουχοδονόσορα.

Το έργο Νεύτων (1795–1805), διαστάσεων 460 x 600 mm, ανήκει σήμερα στη συλλογή της Tate Britain. Σε αυτό, ο Ισαάκ Νεύτων απεικονίζεται γυμνός, καθισμένος σε μια βραχώδη, καλυμμένη από φύκια προεξοχή, που φαίνεται να βρίσκεται στον πυθμένα της θάλασσας. Η μορφή του είναι συγκεντρωμένη, σχεδόν απομονωμένη, καθώς σκύβει με προσήλωση πάνω σε έναν κύλινδρο, σχεδιάζοντας γεωμετρικά σχήματα με μια πυξίδα —ένα όργανο που θυμίζει εκείνο του Ούριζεν στο περίφημο έργο Ο Αρχαίος των Ημερών.

Η εικαστική αυτή επιλογή δεν είναι τυχαία· είναι βαθιά φορτισμένη με ιδεολογική αντίθεση. Ο Μπλέικ αντιμετώπιζε τον Διαφωτισμό με σκεπτικισμό, αν όχι με αποστροφή. Στο σχολιασμό του για τη δική του εκδοχή του Λαοκόοντα, γράφει χαρακτηριστικά:

«Η τέχνη είναι το δέντρο της ζωής. Η επιστήμη είναι το δέντρο του θανάτου.»

Ο Νεύτων, ως σύμβολο του ορθολογισμού, της επιστημονικής παρατήρησης και του υλισμού, ενσάρκωνε για τον Μπλέικ όλα όσα απομάκρυναν τον άνθρωπο από τη θεϊκή και πνευματική εμπειρία. 

Το άγαλμα του Νεύτωνα, έργο του Paolozzi, το 1995, 

στην πλατεία της Βρετανικής Βιβλιοθήκης

Ιδιαίτερα προσβλητική θεωρούσε τη θεωρία της οπτικής του Νεύτωνα, αφού ο ίδιος έκανε διάκριση ανάμεσα στο «φυτικό μάτι» —το βιολογικό όργανο— και στη «πνευματική όραση», την εσωτερική διορατικότητα που, κατά τον ίδιο, του αποκάλυπτε οράματα. Ο επιστημονικός θεϊσμός του Νεύτωνα, όπου ο Θεός παρουσιάζεται ως ένας απρόσωπος δημιουργός που εγκαταλείπει το σύμπαν να λειτουργεί μηχανικά, ήταν για τον Μπλέικ μια επικίνδυνη απομυθοποίηση της ύπαρξης.

Σε αντίστιξη, ο ίδιος υπερασπιζόταν την «τετραπλή όραση» του καλλιτέχνη, του προφήτη και του οραματιστή —όραση που ενώνει το φυσικό με το θεϊκό, το υλικό με το άυλο. Ο Νεύτων, μέσα από την οπτική του Μπλέικ, δεν είναι απλώς επιστήμονας· είναι ο άνθρωπος που, μετρώντας τον κόσμο, χάνει την ψυχή του.