Κανείς δεν τον ήξερε έξω από τα Επτάνησα. Ούτε τι έγραψε, ούτε γιατί το έκανε. Κι όμως, ο Βιτσέντζος Δαμοδός ήταν ο πρώτος Έλληνας που δίδαξε φυσική φιλοσοφία στα ελληνικά — σε μια εποχή που η επιστήμη μιλούσε αποκλειστικά λατινικά.
Έγραψε δεκάδες βιβλία, πολλά από αυτά πρωτοποριακά για την εποχή τους, μα δεν τύπωσε σχεδόν κανένα. Πέθανε αφανής, και μαζί του χάθηκε ένα ολόκληρο πνευματικό σύμπαν. Πέρασαν αιώνες μέχρι τα χειρόγραφά του να ανακαλυφθούν τυχαία, διασκορπισμένα σε μονές, αρχεία και παλαιά σχολεία της Ελλάδας.
Γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1700, από αριστοκρατική οικογένεια καταγραμμένη στο Libro d’Oro. Σπούδασε στην Πάδοβα και τη Βενετία, την καρδιά του ιταλικού διαφωτισμού. Εκεί διαμορφώθηκε μια ριζοσπαστική ιδέα: να επιστρέψει στην πατρίδα του και να ιδρύσει μια σχολή ελληνική, φιλοσοφική, θεολογική, που να μεταφέρει στους υπόδουλους Έλληνες τη σκέψη που άλλαζε τον κόσμο — τον Καρτέσιο, τον Λοκ, τον Ντεκάρτ, τη νέα ευρωπαϊκή λογική.
Το εγχείρημα ήταν σχεδόν τρελό. Η Ανατολή ήταν ακόμα βυθισμένη στον σχολαστικισμό. Η φιλοσοφία ήταν αυστηρά αριστοτελική και η θεολογία αντλούσε μόνο από την παράδοση. Αλλά ο Δαμοδός δεν ήθελε να γκρεμίσει, ήθελε να ενώσει. Δίδασκε πρώτα τις θέσεις του Αριστοτέλη, έπειτα των Σχολαστικών, και στο τέλος τις απόψεις των «νεωτέρων». Η μέθοδός του ήταν παιδευτική, σαν σκάλα που οδηγεί σταδιακά το νου από το παλιό στο νέο.
Αποκορύφωμα της σκέψης του ήταν η «Φυσιολογία» — το πρώτο ελληνόγλωσσο σύγγραμμα φυσικής φιλοσοφίας του 18ου αιώνα. Περιλάμβανε τη μελέτη της ύλης, των έμβιων και άψυχων όντων, του ανθρώπου και του φυσικού κόσμου. Κι όμως, δεν εκδόθηκε ποτέ. Κυκλοφόρησε μόνο σε αντίγραφα, χειρόγραφα φτιαγμένα από μαθητές, που κρύφτηκαν σε αρχεία, σε μοναστήρια, σε σκόρπια ράφια επαρχιακών βιβλιοθηκών. Η φωνή του έγινε υπόκωφη, υπόγεια, σαν μυστικός σπόρος που περίμενε το κατάλληλο χώμα.
Για τους συντηρητικούς κύκλους της εποχής ήταν αιρετικός. Μιλούσε για φυσικά φαινόμενα χωρίς να επικαλείται την Αγία Γραφή. Έγραφε στην ελληνική γλώσσα αλλά εφάρμοζε τη λογική της Ευρώπης. Για άλλους ήταν απλώς τρελός. Αλλά η ιδέα του —ότι η φιλοσοφία μπορεί να μιλήσει ελληνικά και να μη μιμείται, αλλά να δημιουργεί— δεν χάθηκε.
Σήμερα έχουν εντοπιστεί περίπου 140 χειρόγραφα έργα του. Τα περισσότερα είδαν το φως της δημοσιότητας μόλις τον 20ό αιώνα. Ίσως για εκείνον να ήταν αργά. Μα για εμάς, έφτασαν έγκαιρα. Να θυμίζουν πως η ελληνική σκέψη δεν κοιμόταν, απλώς ψιθύριζε. Περιμένοντας να την ακούσει κάποιος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου