Σκέφτονται διαφορετικά οι γυναίκες στα μαθηματικά; Τι αποκαλύπτει η έρευνα και η AI

Η αλήθεια πίσω από τα στατιστικά, τα νευροεπιστημονικά δεδομένα και τις κοινωνικές προκαταλήψεις

Η ιδέα ότι οι άνδρες υπερέχουν στα μαθηματικά είναι βαθιά ριζωμένη σε πολλές κοινωνίες.

Από τις αίθουσες διδασκαλίας μέχρι τα πανεπιστήμια και τα εργαστήρια, το στερεότυπο αυτό επιβιώνει, επηρεάζοντας την αυτοπεποίθηση των μαθητών, τις επαγγελματικές επιλογές και ακόμη και τη χρηματοδότηση της έρευνας.

Αλλά… τι λέει η επιστήμη;

Υπάρχει βιολογική βάση στη διαφορά αυτή ή πρόκειται για κοινωνικό κατασκεύασμα;

---

🔬 Νευροεπιστημονικά δεδομένα: δεν υπάρχει “αρσενικός” και “θηλυκός” εγκέφαλος

Μια από τις πιο σημαντικές μελέτες για το θέμα δημοσιεύτηκε στο Science of Learning (2019) από το Πανεπιστήμιο Stanford.

Ερευνητές χρησιμοποίησαν λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) σε 104 παιδιά ηλικίας 3-10 ετών, αγόρια και κορίτσια, παρακολουθώντας την εγκεφαλική τους δραστηριότητα κατά την επίλυση μαθηματικών προβλημάτων.

Τα αποτελέσματα:

«Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στη λειτουργική συνδεσιμότητα, στην ταχύτητα επεξεργασίας ή στη χρήση νευρωνικών δικτύων μεταξύ φύλων. Ο εγκέφαλος των αγοριών και των κοριτσιών επεξεργάζεται τα μαθηματικά με τον ίδιο τρόπο.»

— Cantlon et al., Stanford University, 2019

Η μελέτη αυτή επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει έμφυτη διαφορά στην ικανότητα κατανόησης μαθηματικών εννοιών.

---

📊 Στατιστικά δεδομένα: όταν αλλάζει η κοινωνία, αλλάζουν και τα αποτελέσματα

Μία από τις μεγαλύτερες διαχρονικές μελέτες μαθηματικών επιδόσεων είναι το πρόγραμμα PISA του ΟΟΣΑ, που μετράει τις ικανότητες 15χρονων μαθητών σε περισσότερες από 80 χώρες.

Τι έδειξαν τα δεδομένα (PISA 2018):

• Σε χώρες με υψηλή ισότητα φύλων (π.χ. Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία), οι επιδόσεις κοριτσιών και αγοριών είναι σχεδόν ίδιες.

• Σε χώρες με ισχυρά κοινωνικά στερεότυπα εις βάρος των κοριτσιών, το "χάσμα" στις επιδόσεις μεγαλώνει υπέρ των αγοριών.

• Στην Ισλανδία, οι μαθήτριες ξεπερνούν τα αγόρια στα μαθηματικά κατά 4%.

• Στις ΗΠΑ, οι διαφορές είναι μικρές αλλά υπαρκτές, κυρίως στις ανώτερες βαθμίδες (STEM).

«Οι διαφορές στην επίδοση εξαφανίζονται όταν εξαφανίζονται και τα στερεότυπα.»

— OECD, PISA Global Report 2018

---

📚 Η κοινωνική ψυχολογία πίσω από την “υποαπόδοση” των κοριτσιών

Η γνωστική ψυχολόγος Claudia Steele από το Stanford University εισήγαγε τον όρο stereotype threat («απειλή στερεοτύπου»).

• Όταν ένα κορίτσι εκτίθεται σε μηνύματα όπως «τα μαθηματικά είναι δύσκολα για τα κορίτσια», αυτό αυξάνει το άγχος και μειώνει την απόδοση.

• Όταν όμως δεν υπάρχει υπενθύμιση στερεοτύπου, οι διαφορές εξαφανίζονται.

Με άλλα λόγια, η κοινωνική αφήγηση διαμορφώνει την αυτοαντίληψη.

---

🏛️ Γυναίκες που άλλαξαν την ιστορία των μαθηματικών

• Hypatia της Αλεξάνδρειας (370–415 μ.Χ.) → Η πρώτη γυναίκα μαθηματικός της Ιστορίας, δίδαξε γεωμετρία και αστρονομία.

• Emmy Noether (1882–1935) → Το Θεώρημά της επαναστατικοποίησε τη θεωρητική φυσική και τα σύγχρονα μαθηματικά.

• Sofia Kovalevskaya (1850–1891) → Η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια μαθηματικών στην Ευρώπη.

• Mary Cartwright (1900–1998) → Έθεσε τις βάσεις της θεωρίας του χάους.

• Katherine Johnson (1918–2020) → Οι υπολογισμοί της βοήθησαν τη NASA να στείλει τον άνθρωπο στο φεγγάρι.

Η ύπαρξη αυτών των γυναικών καταρρίπτει το βιολογικό επιχείρημα.

---

🧠 Μια “διαφορά” που υπάρχει… αλλά δεν είναι βιολογική

Αν υπάρχει ένα σημείο στο οποίο στατιστικά παρατηρείται κάποια διαφορά, αυτό είναι η χωρική ικανότητα (spatial reasoning).

• Σε τεστ χωρικής αντίληψης, οι άνδρες κατά μέσο όρο σκοράρουν ελαφρώς υψηλότερα.

• Ωστόσο, έρευνες από το University of Chicago (2020) δείχνουν ότι η διαφορά αυτή εξαλείφεται μετά από λίγες εβδομάδες εκπαίδευσης σε χωρικές δεξιότητες.

Συνεπώς, ακόμα και αυτή η μικρή στατιστική διαφορά δεν είναι εγγενής αλλά εκπαιδεύσιμη.

---

🧩 Μικρή μαθηματική πρόκληση 🎯

Δοκίμασε να λύσεις το παρακάτω πρόβλημα — οι πιθανότητες να το βρεις αμέσως είναι μόλις 25%:

Πρόβλημα

Μία μαθήτρια έχει γράψει τέσσερις διαγωνίσματα με μέσο όρο 15.

Στο πέμπτο γράφει 20.

Ποιος είναι ο νέος μέσος όρος της;

(Η απάντηση στο τέλος του άρθρου.)

---

🎯 Συμπέρασμα

• Δεν υπάρχει βιολογική βάση που να εξηγεί διαφορές μαθηματικών επιδόσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών.

• Οι διαφορές οφείλονται σε κοινωνικές, εκπαιδευτικές και ψυχολογικές παραμέτρους.

• Όσο αυξάνεται η ισότητα ευκαιριών, το “χάσμα” εξαφανίζεται.

Τα μαθηματικά δεν έχουν φύλο.

Έχουν μόνο περιέργεια, δημιουργικότητα και επιμονή.