Μόνο το 15% των ανθρώπων βρίσκει τη σωστή απάντηση με την πρώτη προσπάθεια
Οι πιο δύσκολοι γρίφοι δεν χρειάζονται πάντα πολύπλοκες εξισώσεις. Μερικές φορές το μυστικό κρύβεται σε κάτι που φαίνεται υπερβολικά απλό — κι όμως παραπλανεί ακόμα και όσους θεωρούν τον εαυτό τους λογικό.
Ο γρίφος της Λίντα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τους ψυχολόγους Amos Tversky και Daniel Kahneman τη δεκαετία του 1980, περίπου 85% των συμμετεχόντων απάντησαν λάθος. Είσαι στο 15% που θα το λύσει σωστά;
Η Ιστορία της Λίντα
Φαντάσου ότι ακούς την εξής περιγραφή:
Η Λίντα είναι 31 ετών, ανύπαντρη, έξυπνη και με ισχυρή προσωπικότητα.
Έχει σπουδάσει φιλοσοφία και ενδιαφέρεται βαθιά για κοινωνικά θέματα, όπως η ισότητα και η δικαιοσύνη.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών της συμμετείχε ενεργά σε φεμινιστικές και αντιπυρηνικές εκστρατείες.
Τώρα σκέψου:
Ποια από τις δύο δηλώσεις είναι πιο πιθανή;
-
Η Λίντα εργάζεται ως ταμίας σε τράπεζα.
-
Η Λίντα εργάζεται ως ταμίας σε τράπεζα και είναι ενεργή φεμινίστρια.
Η Παγίδα
Οι περισσότεροι διαλέγουν τη δεύτερη επιλογή.
Είναι η πιο “λογική” με βάση την περιγραφή — η Λίντα μοιάζει με άτομο που θα είναι φεμινίστρια.
Αλλά μαθηματικά, αυτό είναι λάθος.
Σύμφωνα με τους κανόνες της πιθανότητας, η πιθανότητα δύο γεγονότων να συμβαίνουν ταυτόχρονα (Α και Β) δεν μπορεί ποτέ να είναι μεγαλύτερη από την πιθανότητα ενός μόνο γεγονότος (Α).
Δηλαδή, είναι πιο πιθανό να είναι απλώς ταμίας, παρά να είναι ταμίας και φεμινίστρια ταυτόχρονα.
Ένα Παράδειγμα
Είναι σαν να ρωτάς:
-
Θα βρέξει αύριο;
-
Θα βρέξει αύριο και θα δω ουράνιο τόξο;
Ακόμα κι αν η βροχή μπορεί να προκαλέσει ουράνιο τόξο, το να συμβούν και τα δύο μαζί είναι πάντα λιγότερο πιθανό.
Το Φαινόμενο της “Συνδυαστικής Πλάνης”
Η παγίδα αυτή έχει όνομα: συνδυαστική πλάνη (conjunction fallacy).
Είναι μια απόδειξη ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν σκέφτεται στατιστικά, αλλά αφηγηματικά.
Η περιγραφή της Λίντα ενεργοποιεί προκαταλήψεις και στερεότυπα.
Αντί να αξιολογήσουμε τις πιθανότητες, φτιάχνουμε μια ιστορία στο μυαλό μας που “ταιριάζει”.
Έτσι, επιλέγουμε αυτό που ακούγεται σωστό, όχι αυτό που είναι σωστό.
Από την Ψυχολογία στη Μαθηματική Σκέψη
Ο Tversky και ο Kahneman — που τιμήθηκαν με το Νόμπελ Οικονομίας — απέδειξαν ότι τέτοια λάθη είναι συστηματικά.
Η ανθρώπινη κρίση υποτιμά την πιθανότητα απλών γεγονότων και υπερεκτιμά τις αφηγηματικές λεπτομέρειες.
Αυτό το φαινόμενο επηρεάζει όχι μόνο τα τεστ λογικής, αλλά και τις οικονομικές αποφάσεις, την πολιτική σκέψη, ακόμη και τη δικαστική κρίση.
Μια Μαθηματική Υπενθύμιση
Όταν προσθέτουμε λεπτομέρειες σε μια πρόταση, η πιθανότητα μειώνεται — ποτέ δεν αυξάνεται.
Αυτός είναι ένας από τους πιο θεμελιώδεις νόμους της θεωρίας πιθανοτήτων.
Το “απλό” είναι συχνά πιο πιθανό από το “περίπλοκο”.
💡 Δοκίμασέ το στους φίλους σου
Πες τους την ιστορία της Λίντα χωρίς καμία εξήγηση και ρώτα ποια επιλογή θεωρούν πιο πιθανή.
Αντιστάσου στον πειρασμό να χαμογελάσεις όταν πουν “η δεύτερη φυσικά!”.
Τότε, δείξε τους το μαθηματικό επιχείρημα.
Και παρατήρησε την έκφρασή τους όταν συνειδητοποιήσουν πόσο εύκολα η διαίσθηση μάς ξεγελά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου